بیانیه جنبش بین المللی زبان اسپرانتو در سال ۱۳۷۵ در هشتاد و یکمین کنگره جهانی اسپرانتو در شهر پراگ صادر گردید. این بیانیه بیانگر اهداف و زیر بنای فکری 
اسپرانتودانان جهان می‌باشد. اینک متن فارسی بیانیه با سپاس از موسسه سبزاندیشان :
ما اعضای جنبش جهانی برای پیشبرد اسپرانتو، این بیانیه را برای همه دولت‌ها، سازمان‌های بین المللی و انسان‌های خیرخواه صادر نموده و عزم راسخ خود را برای کار هر چه بیشتر در جهت اهداف زیر اعلام داشته و همه سازمان‌ها و افراد را برای پیوستن به این تلاش دعوت می‌کنیم. اسپرانتو که در سال ۱۸۸۷ میلادی با عنوان زبان کمکی ارتباطات بین المللی مطرح گردیده و به‌سرعت به‌عنوان یک زبان زنده گسترش یافته، بیش از ۱۰۰ سال است که برای مرتبط ساختن انسان‌ها از فراسوی موانع زبانی و فرهنگی فعالیت نموده و در عین حال اهمیت و واقعیت خود را همچنان حفظ کرده است. به نظر می‌رسد هیچیک از اصول زیر که برای نظم مؤثر زبانی ضروری‌اند نه با استفاده فراملی از چند زبان ملی، نه به‌وسیله پیشرفت‌های فنی و نه با کشف روشهای نوین زبانآموزی به واقعیت نخواهد پیوست:
۱ . دموکراسی: هر سیستم ارتباطی که گروهی را برای تمام عمر برتری داده و از دیگران می‌خواهد که سال‌های پر رنجی را برای رسیدن به درجه اندکی از توانایی سرمایه گذاری کنند، اساساً غیر دموکراتیک است. هرچند اسپرانتو نیز همچون هر زبان دیگری کامل نیست، ولی در زمینه ارتباطات برابر جهانی بر رقیبانش برتری دارد. ما اعلام می‌کنیم که نابرابری زبانی به نابرابری ارتباطات در همه زمینه‌ها به ویژه در سطح بین المللی می‌انجامد. ما جنبشی برای ارتباطات دموکراتیک هستیم.
۲. آموزش فراملی: هر زبان به فرهنگ و ملیت (قومیت) خاصی وابسته است. مثلاً دانش آموزی که زبان انگلیسی می‌آموزد فرهنگ، جغرافیا و سیاست کشورهای انگلیسی زبان به ویژه آمریکا و بریتانیا را نیز آموزش می‌بیند. اما زبان‌آموز اسپرانتو درباره جهانی بدون مرز که در آن هر کشور به‌منزله یک خانه است، آموزش می‌بیند. ما اعلام می‌کنیم که آموزش هر زبان قومی به بخش خاصی از جهان محدود می‌باشد. ما جنبشی برای آموزش فراملی هستیم.
۳ . تأثیر آموزشی: تنها درصد ناچیزی از آموزندگان زبان‌های بیگانه در آن مهارت می‌یابند. درحالیکه تبحرکامل در زبان اسپرانتو حتی با خودآموزی نیز امکان‌پذیر است. آموزش‌های زبان‌های گوناگون نشانگر اثرات مفیدی بر یادگیری زبان‌های دیگر بوده است. اسپرانتو نیز به‌عنوان بخش کانونی آگاهی دانش آموزان در رشته‌های گوناگون توصیه شده است. ما اعلام می‌کنیم که دشواری زبان‌های قومی مانعی همیشگی در برابر اکثر دانش آموزان بوده است. بنابراین آنان از دانستن زبان دوم سود خواهند برد. ما جنبشی برای آموزش مؤثر زبان هستیم.
۴. چندزبانگی: سخنگویان جامعه اسپرانتو که یکی از چندین جامعه زبانی در سطح جهان است، بدون استثناء دو یا چند زبانه‌اند. هر عضو این جامعه وظیفه یادگیری دستکم یک زبان بیگانه تا حد مکالمه را پذیرفته است. در اغلب موارد این امر به علاقه‌مندی و یادگیری چندین زبان و عموماً به گسترش افق فکری شخص انجامیده است. ما اعلام می‌کنیم که اعضای هر جامعه کوچک و بزرگ زبانی باید امکان واقعی تسلط بر زبان دوم را تا سطح بالای ارتباطی داشته باشد. ما جنبشی برای فراهم آوردن این شانس هستیم.
۵. حقوق زبانی: تقسیم نابرابر قدرت در میان زبان‌ها برای بخش عمدهای از ساکنان زمین نسخه عدم امنیت زبانی یا سلطه مستقیم زبانی است. در جامعه اسپرانتو سخنگویان هر زبان اعم از کوچک و بزرگ، رسمی یا غیر رسمی به دلیل تفاهم جویی متقابل در محیطی بی‌طرف قرار دارند و این تعادل میان حقوق و مسئولیت‌های هر زبان، زمینه ارائه راه حل‌های دیگری را نیز برای درمان نابرابری و تضاد زبان‌ها فراهم می‌آورد. ما اعلام می‌کنیم که تفاوت‌های گسترده قدرت در میان زبان‌ها آنچه را که در بسیاری از اسناد بین‌المللی برای برخورداری یکسان و بدون تبعیض زبانی تضمین شده است، بی اعتبار می‌سازد. ما جنبشی برای حقوق زبان‌ها هستیم.
۶. تنوع زبانی: دولت‌های ملی اختلاف‌های عمدهای- که همچون سدی در برابر ارتباط و توسعه است-فیمابین زبان‌های جهان قائلند. در حالیکه گوناگونی زبانی منبعی از ثروت دائم و لازم است، در نتیجه هر زبان ذاتاً ارزشمند بوده و شایسته حفاظت و حمایت است. ما اعلام می‌کنیم که سیاست ارتباط و توسعه چنانچه بر اساس احترام و حمایت از زبان‌ها نباشد، زبان‌های بسیاری را محکوم به نابودی می‌نماید. ما جنبشی برای تنوع زبانی هستیم.
۷. آزادی انسانی: هر زبانی با دادن قدرت ارتباط به سخنگویانش و با مانع‌شدن ارتباط آنان با سخنگویان زبان‌های دیگر آنان را آزاد و در عین حال محبوس می‌سازد. اسپرانتو به‌عنوان یک وسیله ارتباطی بین‌المللی یکی از طرح‌های بزرگ عملی برای آزادی انسانی است. اسپرانتو طرحی است برای توانا ساختن هر فرد به همکاری در جامعه جهانی با ریشه‌های مستحکم فرهنگ و هویت زبانی خویش، اما نه محدود به آنها. ما اعلام می‌کنیم که استفاده انحصاری از زبان‌های ملی، ناگزیر مانع آزادی بیان، ارتباط و همبستگی است. ما جنبشی برای آزادی انسانی هستیم.
این بیانیه در تابستان ۱۳۷۵ در هشتاد و یکمین کنگره جهانی اسپرانتو – که در شهر پراگ پایتخت جمهوری چک برگزار شد – صادر گردیده است. +
